Spreidingswet
De instroom van asielzoekers in Nederland blijft hoog en de behoefte aan opvangplekken groeit. De overheid wil dat er voldoende opvangplekken zijn en dat het aantal asielzoekers eerlijk verdeeld wordt over de gemeenten in Nederland.
Daarom is er een wet waarin gemeenten en provincies meer verantwoordelijkheden in de opvang van asielzoekers krijgen. Die wet trad op 1 februari 2024 in werking en heet de Spreidingswet (Deze link gaat naar een externe website).
Wat betekent de Spreidingswet voor de gemeenten?
Doel van deze wet is om te komen tot voldoende opvangplekken en een evenwichtigere verdeling van asielopvang over provincies en gemeenten. Het creëren van opvangplekken voor vluchtelingen is niet meer vrijblijvend maar kan door de overheid worden opgelegd indien een gemeente niet vrijwillig met een locatie komt.
Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) blijft, net als nu het geval is, verantwoordelijk voor de begeleiding van vluchtelingen op de opvanglocatie.
Wat betekent de spreidingswet voor gemeente Maasdriel?
In Maasdriel vangen we momenteel circa 360 Oekraïense vluchtelingen op bij EuroParcs aan de Maas. De Spreidingswet betekent dat we in de regio samen moeten zorgdragen voor voldoende opvangplekken voor vluchtelingen. Wij spraken samen met de gemeenten West Maas en Waal en Zaltbommel al dat we samen de opvang van vluchtelingen verdelen. Dit gaan we hiervoor doen:
- Gemeente Maasdriel zet in op een locatie voor circa 40 alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV). Dit zijn jongeren (onder de 18 jaar) die zonder ouders of begeleiders naar Nederland kwamen om asiel aan te vragen.
- Gemeente West Maas en Waal is op zoek naar een locatie voor 150 tot 180 vluchtelingen.
- Gemeente Zaltbommel is in gesprek met het COA over een geschikt te maken locatie voor noodopvang voor 168 vluchtelingen voor de duur van 5 jaar.
Volgende stap: op zoek naar locaties
We moeten nu aan de slag met het vinden van geschikte locaties om ook daadwerkelijk aan de opgave te kunnen voldoen. Per 1 juli 2025 moet een locatie beschikbaar zijn om mee te tellen voor de Spreidingswet. Het is dus nu nog niet bekend wanneer de opvanglocaties daadwerkelijk open gaan en op welke locatie. Zodra er meer bekend is over de locaties, wordt de omgeving hierover geïnformeerd.
Hoe werkt asiel aanvragen?
Asielzoekers zijn mensen die hun thuisland ontvluchten en bescherming aanvragen in een nieuw land. Een asielzoeker vraagt asiel aan door de (persoonlijke) situatie in zijn eigen land. Een asielzoeker krijgt een verblijfsvergunning als hij te vrezen heeft voor oorlog, doodstraf of executie, marteling of een andere onmenselijke of vernederende behandeling in het land van herkomst. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) onderzoek dit en neemt deze beslissing. Lees meer over asiel aanvragen op de website van de IND (Deze link gaat naar een externe website).
Mensen op de vlucht voor de oorlog in Oekraïne krijgen momenteel automatisch tijdelijk asiel in Nederland zonder de asielprocedure te doorlopen. De verwachting is namelijk dat de bescherming maar tijdelijk nodig zal zijn. Deze uitzondering is nieuw en bestond bijvoorbeeld niet voor mensen die op de vlucht gingen voor de oorlog in Syrië.
Vragen en antwoorden over de Spreidingswet en de opvang van vluchtelingen
Waarom wil Maasdriel meewerken aan de opvang van vluchtelingen?
Hier zijn 2 redenen voor:
- Maatschappelijke verantwoordelijkheid: De asielzoekerscentra in Nederland zitten al tijden overvol, er zijn enorme tekorten aan opvangplekken. De humanitaire nood is hoog. Wij bieden, net als veel andere gemeenten in Nederland, een thuis aan mensen die op de vlucht zijn voor oorlog en geweld. We nemen met het bieden van opvangplekken onze maatschappelijke verantwoordelijkheid.
- Wettelijke verplichting: Daarnaast moeten alle gemeenten bijdragen aan de opvang van vluchtelingen. Dat staat in de Spreidingswet. Wij spraken af om deze opgave met drie gemeenten (Maasdriel, West Maas en Waal en Zaltbommel) gezamenlijk op te pakken. We bekijken samen wat we al doen en wat de mogelijkheden zijn.
Waarom werken drie gemeenten samen aan de opvang van vluchtelingen?
De gemeenten Zaltbommel, Maasdriel en West Maas en Waal sloten begin 2024 een intentieovereenkomst om samen te werken aan de opgaven voor de Spreidingswet. Samen kunnen ze de gezamenlijke opgave goed oppakken. Ze vullen elkaar goed aan en hebben elkaar ook nodig om te voldoen aan de opgaven.
In een brief aan de waarnemend commissaris van de Koning van Gelderland lieten de drie gemeenten weten hoe ze dat samen willen doen. Op 1 november moeten alle provincies hun plannen inleveren bij het ministerie van Asiel en Migratie.
Wat is de opgave voor deze drie gemeenten en wat is er al gedaan?
| Gemeente | Reguliere vluchtelingen | Waarvan AMV (alleenstaande minderjarige vreemdeling) |
|---|---|---|
| Maasdriel | 154 | 13 |
| West Maas en Waal | 121 | 10 |
| Zaltbommel | 179 | 15 |
| Gemeente | Opgave 1-1-2025 | Huidige capaciteit | Verschil |
|---|---|---|---|
| Maasdriel | 188 | 390 | +198 |
| West Maas en Waal | 145 | 130 | -15 |
| Zaltbommel | 221 | 104 met uitbreiding bezig naar 178 | -117 of na uitbreiding -43 |
In totaal is de gezamenlijke taakstelling voor de drie gemeenten bij elkaar:
- Opvang van 416 vluchtelingen en 38 alleenstaande minderjarige vluchtelingen
- Opvang van 554 Oekraïense ontheemden. Voor de Oekraïners zitten we op dit moment gezamenlijk ruim boven de opgave.Als we 40 alleenstaande minderjarige vluchtelingen (AMV) opvangen, voldoen we ook aan die taakstelling.
- Voor reguliere vluchtelingen voldoen we nu nog niet aan de taakstelling. We huisvesten, als we realiseren wat er in ons voorstel aan de commissaris van de Koning staat, met zijn drieën dan minder reguliere vluchtelingen dan de gezamenlijke taakstelling. Daar staat tegenover dat we gezamenlijk ruim meer Oekraïense ontheemden huisvesten dan de taakstelling. Opvanglocaties zijn niet ruim voorhanden en we doen wat we kunnen binnen de mogelijkheden die er zijn.
Waar komen de opvanglocaties en wanneer?
Dat is nog niet bekend. We gaan, in overleg met het COA, op zoek naar geschikte locaties. Direct na een besluit over een locatie worden omwonenden en belanghebbenden geïnformeerd.
Wat zijn AMV’ers?
Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMVérs) zijn jongeren die zonder ouders of begeleiders naar Nederland komen. Het zijn jongeren tussen de 15 en 18 jaar oud. Het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) vangt deze jongeren op in kleinschalige opvanglocaties. Zij krijgen hier een jeugdbeschermer van stichting Nidos. Als zij jonger dan 15 jaar zijn, komen zij in principe in een opvanggezin terecht onder verantwoordelijkheid van stichting Nidos. Zijn ze ouder dan 15 jaar, dan komen ze terecht in de kleinschalige opvang van het COA. De jongeren worden intensief begeleid en er is 24/7 begeleiding op de locaties. De jongeren zijn, net als Nederlandse kinderen, leerplichtig en gaan dus ook naar school.
Wat is het verschil tussen een asielzoeker, een vluchteling en een statushouder?
Een asielzoeker is iemand die in Nederland bescherming heeft aangevraagd.
Een vluchteling is iemand van wie de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in de asielprocedure heeft vastgesteld dat hij of zij gevaar loopt in het land van herkomst. Deze persoon krijgt een asielvergunning. Zodra een asielzoeker als vluchteling erkend is en in Nederland mag blijven, krijgt diegene een tijdelijke verblijfsvergunning voor vijf jaar.
Een vluchteling met een verblijfsvergunning wordt een statushouder genoemd. Deze persoon mag vanaf dat moment volwaardig deelnemen aan de Nederlandse samenleving en integreren.
Als iemand ten minste vijf jaar met een verblijfsvergunning in Nederland woont, Nederlands spreekt en met goed gevolg een inburgeringsexamen aflegt, kan deze persoon het Nederlanderschap aanvragen.
Hebben inwoners iets over de opvang te zeggen? Overleggen jullie vooraf met de buurt over locaties?
Omdat de opvang van vluchtelingen een wettelijke taak is, kan het college van burgemeester en wethouders dit besluit nemen. Het college van burgemeester en wethouders neemt hierin haar eigen verantwoordelijkheid. Het college informeert de gemeenteraad hierover.
Zodra een locatie is gevonden en er afspraken zijn gemaakt met COA informeren we omwonenden, ondernemers in de buurt van de locatie en alle inwoners van de gemeenten.
Uiteraard zorgt het college van burgemeester en wethouders dat waar mogelijk bewoners kunnen meepraten over de invulling van de opvang. We spannen ons in om ervoor te zorgen dat de opvang voor iedereen goed verloopt, voor zowel omwonenden als de vluchtelingen.
Wanneer worden de opvanglocaties geopend?
Dat is nog niet bekend. Om mee te tellen voor de opgave van de Spreidingswet, moeten de locaties voor 1 juli 2025 beschikbaar zijn voor het COA.
Wat als de Spreidingswet van tafel gaat? Kunnen de gemeenten ook ‘nee’ zeggen tegen het opvangen van vluchtelingen?
Er zijn sowieso onvoldoende opvangplekken beschikbaar en de humanitaire nood is hoog. Dat verandert niet als de Spreidingswet van tafel zou gaan. Wij vinden dat alle gemeenten hun steentje moeten bijdragen aan de opvang, of er nou een Spreidingswet is of niet. We zien dit als onze maatschappelijke opgave.
Gaat de opvang van vluchtelingen ten koste van onze eigen inwoners?
Nee, noodopvang van vluchtelingen leidt er niet toe dat we ook méér statushouders opnemen. Er hoeven dus geen extra woningen gezocht te worden in onze gemeente.
Het zit het met voorzieningen als onderwijs en zorg?
De gemeente moet zorgen voor onderwijs aan alle leerplichtige kinderen. Alle kinderen in Nederland hebben recht op onderwijs. Kinderen van asielzoekers gaan binnen 3 maanden nadat ze in Nederland zijn aangekomen naar school.
Zorg is per type opvangvoorziening verschillend georganiseerd. Dat heeft ook te maken met de grootte van een locatie. Uitgangspunt is dat een locatie geëxploiteerd wordt door het COA. Daar hoort dan ook het regelen van zorg door COA bij.